Çocukluk ve gençlik çağımda Tarsus-Mersin-Adana arasında çalışan TOK otobüslerine bindiğimde veya şehirlerarası otobüslere bindiğimde otobüsün içi tütün dumanı olurdu. Bu dumandan çok rahatsız olurdum. Hatta tütünü kokusu üstüme ve saçlarıma sinerdi. Ayrıca boğazımda sıkıntılar olur öksürmeme neden olurdu. Ben de Mersin-Adana arasında seyahatlerimi öncelikle tren ile yapardım. Çünkü trenin ilk vagonunda o dönemde tütün ürünü içmek yasak idi ve ben ilk vagona binerdim. Türkiye’de tütün ürünü içme yasağı ilk olarak 1996 yılında okullarda, hastanelerde, trenlerde, otobüslerde ve tren istasyonlarında uygulanmaya başlandı. Bu yasağa çok sevinmiştim. 2008 yılında ise yasak genişletilerek tüm kamuya açık kapalı alanları kapsayan daha kapsamlı bir tütün ürünü içme yasağı yürürlüğe girdi.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünyada 1,3 milyar kişi tütün ürünü kullanmaktadır. Dünya genelinde her yıl; 700 milyon çocuk tütün dumanına maruz kalmaktadır. 600 bin kişi tütün dumanına maruz kaldığı için yaşamını yitirmektedir. Türkiye’de Sağlık Bakanlığı verilerine göre, her gün yaklaşık 300 kişi, tütün ürünlerine bağlı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybediyor. Tütün ürünü kullananların %80’i, genellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşamaktadır. Yüksek gelirli ülkelerde de tütün ürünü kullananlar genellikle düşük ve orta gelirli bireyler olmaktadır. Ama ülkemizde ise yüksek gelirli bireylerin de tütün ürünü kullandığı veya elektronik sigara kullandığını görmekteyiz.
ABD ve Avrupa ülkeleri başta olmak üzere tütün ürünleri ile ilgili yasaklar artarak devam etmektedir. ABD’de benim görev yaptığım üniversitenin bahçesinde bile tütün ürünü ile gezmek ve tütün ürünü içmek yasak idi. Sadece bahçede bazı noktalar vardı ve oralarda tütün ürünü içilebiliyordu. Fransa Sağlık ve Aile Bakanı Catherine Vautrin, 1 Temmuz’da yürürlüğe girecek yeni yasağın, “plajlar, parklar, halka açık bahçeler, okulların dışı, otobüs durakları ve spor alanları” dâhil çocukların bulunabileceği tüm alanları kapsayacağını söyledi. Avrupa’nın en kapsamlı sigara yasası ise Finlandiya’nındır. Finlandiya’da kabul edilen yeni yasaya göre market ve diğer tüm satış noktalarında sigara teşhiri tamamen yasaklanırken, 18 yaş altındakilerin üzerlerinde sigara bulundurması suç kabul ediliyor. Belçika’nın Fleurus kentinde gençleri tütün dumanından korumak amacıyla parklar, oyun alanları ve eğitim kurumlarının çevresinde sigara ve elektronik sigara kullanımı yasaklandı. Yeni düzenleme, okullar ve kreşlerin 10 metre çevresini kapsamaktadır. Yeni Zelanda’da 2008 yılından sonra dünyaya gelenlerin ömür boyu tütün ürünleri satın almamasına karar verildi.
Kullanımı giderek yaygınlaşan ‘elektronik sigara’ya da dikkat etmek gerekmektedir. Türkiye’de 13-15 yaş arasında gençlerin yüzde 20’sine yakını elektronik sigara kullandığı belirtilmektedir. İngiltere'de tek kullanımlık elektronik sigara yasağı 1 Haziran’da yürürlüğe giriyor. AB de yasak için yasal düzenleme üzerinde çalışıyor. İngiltere hükümeti tek kullanımlık elektronik sigarayı, yeniden doldurulamayan ve şarj edilemeyen cihazlar olarak tanımlıyor. Elektronik sigaranın “yeniden kullanılabilir” kabul edilebilmesi için bu iki şartı da yerine getirmesi gerekiyor. Yani yeniden doldurulabilip şarj edilemeyen ya da şarj edilebilip yeniden doldurulamayan sigaralar yasak kapsamına giriyor.
31 Mayıs Dünya Tütünsüz Günü olarak kutlanmaktadır. Ben de tütünsüz ve dumansız yarınlar diliyorum. Artık tütün ürünlerinin bizi duman etmesine izin vermeyelim.
